EDSS nedir?
EDSS İngilizce ‘’Expanded Disability Status Scale’’in (Genişletilmiş Özürlülük Durum Ölçeği) kısaltmasıdır. EDSS multipl skleroz (MS) veya nöromiyelitis optika (NMO) gibi demiyelinizan hastalığa sahip hastaların nörolojik muayenelerinin değerlendirilmesi ve takibinde tüm Dünya’da yaygın olarak kullanılan bir ölçektir.
EDSS puanı neden önemlidir?
Eğer MS hastası iseniz doktorunuzun her muayenenizde EDSS puanını kaydetmesi rutin bir uygulamadır. Bu sayede takip süresi içinde özürlülüğünüzün ortaya çıkıp çıkmadığı veya özürlülüğünüzde artış olup olmadığı anlaşılabilmektedir. Bunun dışında Sosyal Güvenlik Kurumu MS gibi bazı nörolojik hastalıklarda EDSS puanını maluliyet raporlarında temel almaktadır. r.
Benim EDSS puanım kaç?
EDSS’nin doğru şekilde hesaplanabilmesi için özellikle puanı 4,0’ın altındaki kişilerde ayrıntılı bir nörolojik muayene gereklidir. Ancak 4,0’ün üzerindeki hastalarda EDSS puanı yürüme mesafesinin bilinmesi ile kolayca hesaplanabilir.
EDSS 0 ile 10 arasında skorlanır. 0 normal durumu, 10 MS’e bağlı ölüm durumunu temsil eder. Yanı puan ne kadar düşükse hastanın özürlülüğü de o kadar azdır.
EDSS puanları kabaca aşağıdaki durumlara tekabül etmektedir:
0-1,5: Normal yürüyen, belirgin bir özürlülüğü olmayan hastalar
2-3,5: Hafif özürlülük durumudur. Bu hastalarda çift görme, bulanık görme, hafif düzeyde dengesizlik veya yürürken hafif düzeyde aksama gibi belirtiler olabilir. Hastalar 500 mt.’den daha uzun mesafeleri yardımsız ve dinlenmeden yürüyebilir.
4-5,5: Hastalar yürürken ve merdiven çıkarken zorluk çekerler. 100 mt. mesafeyi yardımsız, dinlenmeden yürüyebilirler.
6,0-7,5: Hastalar 100 mt. mesafeyi yardımsız ve dinlenmeden yürüyemezler. Ancak ayağa kalkıp en az birkaç adım atabilirler.
8,0-9,5: Genel olarak tekerlekli sandalyeye veya yatağa bağımlı hastaları ifade eden skordur.
MS hastalarında özürlülük birikimi ile yürüme mesafesi arasındaki yakın ilişkinin nedeni nedir?
Yürüme mesafesini belirleyen birçok faktör vardır. Bunlar içinde bacakların kas gücünü ortaya çıkaran sinirler, dengeyi sağlayan beyincik ile ilintili yollar ve eklemlerin pozisyonunu beyine anlatan duysal sinirler sayılabilir. Düzgün yürüme ancak bu üç yolun koordine şekilde çalışması ile mümkün olmaktadır. Nörolojik hastalıklarda bu yolların işlevleri tek başına bozulabildiği gibi, koordine çalışmasını sağlayan sistemlerin hasarlanmasından dolayı da yürüme bozulabilmektedir.
Ayrıca yürüme ile ilgili sinirsel yollar en uzun yollardır. Bu nedenle nörolojik bir hastalıkta hasarlanma ihtimalleri de o oranda yüksek olmaktadır.
MS hastasıyım, yürümem normal. Bu durumda özürlülüğüm düşük sayılabilir mi?
Bu soruya hem evet hem de hayır yanıtı verilebilir. Evet, çünkü yürüme günlük hayatın en önemli işlevlerinden biridir. Bu açıdan yürüyen insanların yaşam kaliteleri yürüyemeyenlere göre elbette daha yüksektir. Buna karşın, nörolojik hastalığı olan kişilerde sadece yürüme bozukluğu değil başka işlevlerin kaybı ile de özürlülük oluşabilmektedir. Bunlar içinde görme bozukluğu, mesane kontrolünün bozulması, hafıza ve konsantrasyon bozuklukları, titreme, konuşma bozuklukları, el becerisinde bozulmalar da sayılabilir. Bu nedenle, yürüme işlevi özürlülük tayininde tek önemli işlev değildir. Yürüyebilen ancak farklı nedenlerle gündelik işlevlerini layıkı ile yerine getiremeyen birçok nörolojik hasta bulunmaktadır.
EDSS puanı zaman içinde düzelir mi?
Elbette düzelir. MS hastalarında atak dönemlerinde yükselen EDSS puanı atak düzeldikten sonra tekrar düşer.