Vertigo ne demektir?
Vertigo baş dönmesi kelimesinin tıbbi terminolojideki karşılığıdır. Bu nedenle bir hastalık değil, aslında bir belirtidir. Vertigo, kişinin etrafındaki objelere göre veya etrafındaki objelerin kendine göre dairesel şekilde hareket etmesi hissidir. Basit bir deyişle; bir dönme hareketinin hissedilmesi halidir. Bunun dışındaki baş dönmesi hissi için vertigo kelimesi kullanılmaz. Sıklıkla hastaların kendini kötü hissetme, dengesizlik veya bulantı hissini baş dönmesi olarak tanımlamalarına rağmen aslında bunlar tıbbi anlamda vertigo değildir.
Baş dönmesinin nedeni nedir?
Baş dönmesinin iç kulakla ilgili hastalıklar, beyin hastalıkları ve psikojen nedenler olmak üzere üç nedeni vardır. İç kulakla ilgili sebeplerin başında benign paroksismal pozisyonel vertigo gelmektedir. Bunu vestibüler nörinit ve Meniere sendromu takip eder. Beyin hastalıkları arasında beyin damar tıkanıklıkları, beyin sapındaki iltihabi hastalıklar, multipl skleroz, tümörler de baş dönmesi yakınmasına sebep olabilir.
Benign paroksismal pozisyonel vertigo (iç kulak kristallerine bağlı baş dönmesi) nedir?
Bu hastalık iç kulak içinde sıvı ile dolu kanallar içinde oluşan kristallerin başın hareketi ile yer değiştirmesine bağlı olarak gelişir. Bu durumda hastalar sıklıkla sabah ilk kalktıkları sırada baş hareketi ile şiddetli baş dönmesi hissederler. Baş dönmesinin şiddetine göre bulantı ve kusma da olabilir. Baş dönmesi hareketsiz kalarak ortadan kaldırılabilir ve dengesizlik hissi dışında başka bir nörolojik yakınma olmaz. Muayenede başın hızlı hareketi ile ortaya çıkan istemsiz göz hareketlerinin (nistagmus) olması ile tanı konur. Tedavisi başın hasta kanala göre değişen özel hareketleri ile yapılan manevralar ile gerçekleştirilmektedir. İlaç tedavisi uygun şekilde manevra yapılan hastalarda yakınmaların hızlıca ortadan kalkması nedeni ile zorunlu değildir. Bazı hastalarda tekrar manevra yapmak gerekebilir. Hastaların bir kısmında oluşan kristaller de zaman içinde tekrar ortaya çıkabilir.
Vestibüler nörinit nedir?
Denge sinirinin sıklıkla bir viral enfeksiyon sonucunda iltihaplanması ile oluşan baş dönmesi durumudur. Bu hastalıkta baş dönmesi uzun sürelidir. Şikayetler saatler, günler sürer. Tedavisinde betahistin, dimenhidrinat, metoklopramid, diazepam ve kortizon tedavileri kullanılmaktadır.
Meniere sendromu nedir?
Meniere sendromunda iç kulaktaki salyangoz isimli organ içindeki sıvı basıncının artması izlenmektedir. Bu nedenle hastaların kulaklarında çınlama, özellikle yüksek frekanslı sesleri iyi duyamama gibi yakınmalar baş dönmesine eşlik eder. Bu hastalıkta iç kulak içinde basıncı azaltan ilaçlar, idrar söktürücüler ve bazen kortizon kullanılması gerekebilir. Bazı hastalara kulak içine kortizon enjeksiyonu da yapılabilmektedir.
Beyin damar tıkanıklıkları ya da beyin kanamalarına (inme) bağlı baş dönmelerinde neler izlenir?
İnmeye bağlı baş dönmelerinde beyindeki denge merkezlerine giden damarlar ya tıkanır ya da kanar. Bu durumda, hastada ani gelişen baş dönmesi dışında başka bulgular da olmaktadır. Bu bulgular içinde çift görme, peltek konuşma, baş ağrısı, felç, vücudun bir tarafında uyuşma ve bilinç kaybı sayılabilir. Wallenberg sendromu isminde beyin damar tıkanıklığına bağlı olarak gelişen bir hastalıkta tipik olarak baş dönmesi, peltek konuşma, dengesizlik, ve vücudun bir tarafında duyu kaybı izlenmektedir.
Beyin tümörlerine bağlı baş dönmesi olur mu?
Beyin tümörlerine bağlı baş dönmesi olabilir, ancak tümörler sıklıkla tek bulgu olarak baş dönmesi oluşturmaz. İç kulaktaki işitme sinirinde, beyin sapında veya beyincik tümörlerinde baş dönmesinin yanısıra baş ağrısı, işitme kaybı, çift görme ve felçler izlenebilir. Hastaların yakınmaları sıklıkla süreklidir ve zaman içinde tümörün büyümesi ile artış gösterir.
Multipl skleroz (MS) baş dönmesi yapar mı?
MS baş dönmesi yapabilir. Ancak MS baş dönmesinden çok dengesizlik veya beceriksizleşme yapar. Beyin sapındaki denge merkezlerinin tutulması durumunda, eğer hastalık küçük bir yeri tuttuysa sadece baş dönmesine de neden olabilir.
Baş dönmesinin tedavisi nasıl yapılmaktadır?
Baş dönmesinin tedavisi baş dönmesi yapan nedene göre çok değişmektedir. En sık baş dönmesi nedeni olan iç kulak kristallerine bağlı olarak gelişen benign paroksismal pozisyonel vertigonun tedavisinde bir sedye üzerinde hastanın başının belli pozisyonlara çevirildiği, Epley manevrası ismi verilen bir tedavi uygulanmaktadır. Bu tedavi sonrasında hastalardan 24 saat boyunca öne ya da arkaya çok eğilmemeleri ve başın yüksek pozisyonda tutulduğu bir şekilde yatmaları önerilir. Bunu etkin şekilde yapamayacak olan hastalara boyunluk kullanımı da önerilebilir. Bazı hastalarda manevraların tekrarlanması gerekebilir. Vertigo tedavisinde denge sistemindeki hücreleri baskılayan ilaçlardan da faydalanılmaktadır.
Baş dönmem geçiyor ancak bir zaman sonra tekrar ortaya çıkıyor. Ne yapmam gerek?
Bu durumda baş dönmenize eşlik eden başka bir bulgu yoksa iki sorun olabilir: ya Meniere hastasısınızdır ya da iç kulak kristallerine bağlı vertigonuz tekrar ediyordur. Her iki durumun ayırımı muayene ve işitme testleri ile yapılmaktadır. Meniere için kulak içi basıncını azaltan koruyucu tedaviler, kulak kristallerine bağlı baş dönmeleri için de manevra dışında, bazı denge egzersizleri ve iç kulaktaki denge organını duyarsızlaştıran egzersizleri önerilir. Eğer baş dönmesi dışında başka bir yakınmanız da oluyorsa (Baş ağrısı, uyuşma, çift görme, peltek konuşma, güç kayıpları gibi) bir beyin hastalığınız olabilir. Bu durumda beyin MR’ının çekilmesi gerekmektedir.